Interferencja Emocjonalna

Wraz z Katarzyną Anielak i Bartłomiejem Kowalskim przeprowadziliśmy fascynujący eksperyment z zakresu procesów uwagi

Uwaga to zjawisko, dzięki któremu aktywnie przetwarzamy ograniczoną liczbę informacji z ogromnej ilości, jaka jest nam dostępna za pośrednictwem zmysłów (Sternberg, 1999). Dzięki uwadze możliwe jest ukierunkowanie ograniczonych zasobów umysłowych na konkretne, ważne i interesujące nas informacje. Wszystko to służy kontrolowaniu interakcji ze środowiskiem, wiązaniu pamięci z teraźniejszością i planowaniu przyszłych zadań. Efekt Stroopa wykorzystuje właśnie te aspekty uwagi. Jesteśmy zmuszeni do selektywnego wyboru bodźców z otoczenia podczas eksperymentu. Niemałą rolę odgrywają procesy automatyczne i omyłki z nimi związane. Procesy automatyczne nie wymagają świadomej kontroli, w większości zachodzą poza świadomością, wymagają niewiele wysiłku, zachodzą równolegle i są stosunkowo szybkie (Sternberg, 1999). Bodźce występujące regularnie oraz czynności, które są powtarzane ulegają automatyzacji. Przykładem może być prowadzenie samochodu. Po dłuższej praktyce jazda samochodem nie sprawia już tyle wysiłku i nie wymaga tak dużej koncentracji uwagi jak na początku nauki prowadzenia auta. Podobne zjawisko zachodzi podczas uczenia się liter, czytania oraz nazw kolorów. Przy czym czytanie jest dość interesującym zjawiskiem ponieważ po dłuższej praktyce człowiek zaprzestaje czytać pojedyncze litery a rozpoznaje całe wyrazy (Harwas – Napierała, Trempała 2008). W momencie automatyzacji czytania oraz nazywania kolorów dochodzi do konfliktu gdy zaprezentowane są nam bodźce niespójne (np. przymiotnik ?czerwony? zapisany zieloną czcionką). Czytanie słów wymaga zwykle mniej czasu niż nazywanie kolorów, czynność ta jest zwykle znacznie dłuższa w przypadku słów niespójnych, w porównaniu ze spójnymi. Nazwano to efektem interferencji (Nęcka, Orzechowski, Szymura 2006).

Od oryginalnych badań Stroopa (1935 r.) minęło sporo czasu i badanie doczekało się wielu modyfikacji a efekt interferencji mierzony był na wielu płaszczyznach. Rodzaje efektu Stroopa wymieniają w swojej pracy Nęcka, Orzechowski i Szymura (2006):

• Stroop emocjonalny – zadaniem jest nazwanie koloru jakim napisano słowa kojarzące się z lękiem albo rzeczami kojarzącymi się z negatywnymi emocjami
• Stroop rozproszony – zadaniem jest nazwanie koloru obiektu (np. plamy) występującego w towarzystwie wyrazu oznaczającego zupełnie inny kolor.
• Stroop figuralny – osoby badane widzą figurę zbudowaną z innych figur. Zadanie polega na nazwaniu figury stanowiącej tworzywo, a zignorowaniu figury głównej
• Stroop kierunkowy – polega na reakcji za pomocą odpowiedniego klawisza kursora klawiatury na strzałkę pokazującą przeciwny kierunek niż klawisz.

Po zainspirowaniu powyższym zagadnieniem postanowiono przeprowadzić replikę badania efektu Stroopa dodatkowo ją modyfikując.

[adsense]

Pytania badawcze i hipotezy

Jak wiadomo, w klasycznej wersji eksperymentu Johna Stroopa bada się wpływ obecności interferencji pomiędzy słowem a jego kolorem na sprawność nazywania koloru przez badanych. Jednak w przeprowadzone replikacji badacze postanowili odpowiedzieć na pytania ?Czy utrudnienie odczytania słów przez badanych zmniejszy wpływ interferencji na sprawność nazywania koloru?? Oraz ?Czy Efekt Stroopa jest widoczny także w przypadku piktogramów przedstawiających stany emocjonalne??

Pierwsze powstało z intuicji sugerującej iż w przypadku gdy słowa widoczne na ekranie będą trudniejsze do odczytania, interferencja może nie występować, gdyż uwaga nie zdąży przypisać im znaczenia niezbędnego do powstania efektu interferencji. Wysnuto zatem hipotezę iż ?Słowa trudniejsze do odczytania będą w mniejszym stopniu wywoływały interferencję?

W przypadku drugiego badania, badacze stwierdzili iż ?Efekt Stroopa będzie występował także w przypadku piktogramów reprezentujących stany emocjonalne? i taką hipotezę wysnuli.

Metoda Badania

Eksperyment w istocie składał się z dwóch badań.

W pierwszym mierzono czas i poprawność określania koloru, którym namalowane było słowo ? odpowiednio napisane normalnie, jak i odwrócone o 180o. Zarówno w grupie słów napisanych ?poprawnie? jak i ?odwróconych? kolor interferował z treścią słowa. W drugim badaniu mierzono czas i poprawność określania emocji przedstawianej przez piktogram ? odpowiednio w przypadku podpisu ?pasującego? do tej emocji jak i ?interferującego?.

Osoby badane

W badaniu wzięli udział studenci drugiego roku psychologii w Akademii Pedagogiki Specjalnej im. Marii Grzegorzewskiej w Warszawie. Przebadano 22 osoby w wieku od 20 do 24 lat. Zostały losowo podzielone na dwie grupy eksperymentalne. Pierwsza grupa zawierała 12 osób. Wyłoniono z niej dodatkowo 2 podgrupy zawierające po 6 badanych.

Druga grupa eksperymentalna zawierała 10 osób.

Narzędzia

W badaniu wykorzystano prezentację multimedialną oraz specjalny program komputerowy stworzony na potrzeby tego eksperymentu. Zadaniem programu było mierzenie czasu potrzebnego badanym na udzielenie odpowiedzi oraz sprawdzenie jej poprawności. Natomiast prezentacja multimedialna została stworzona w trzech różnych wersjach. Pierwsza zawierała 20 slajdów, gdzie na każdym wyświetlano tylko jeden wyraz (przymiotnik określający kolor) napisany interferującym kolorem (np. wyraz ?czerwony? zapisany zielonym kolorem czcionki) oraz drugie 20 slajdów zaprezentowanych w tej samej konfiguracji (ta sama kolejność przymiotników i kolorów czcionek) jednak cały wyraz odwrócony był o 180o. Druga prezentacja zawierała te same slajdy co pierwsza jednak zamieniona była ich kolejność tzn. najpierw wyświetlane były slajdy zawierające slajdy wyrazy odwrócone o 180o a następnie pozostałe zapisane normalnie. Trzecia prezentacja dla drugiej grupy eksperymentalnej zawierała 20 slajdów, na których widoczne były piktogramy przedstawiające wybrane emocje oraz nazwy emocji losowo dobrane dla piktogramów (piktogram przedstawiający ogólnie rozpoznawalną ?buzię? uśmiechniętą posiadał podpis ?zły?).

Procedura

Badanie odbywało się w sali zajęciowej. Eksperymentatorzy przygotowali dwa miejsca dla badanych tak aby możliwym było przebadanie dwóch badanych w jednym czasie. Oba stanowiska eksperymentalne zawierały komputer ze specjalnie stworzonym programem oraz prezentacją multimedialną odpowiednią dla danej grupy eksperymentalnej. Dodatkowo komputer drugiej grupy eksperymentalnej podłączony był do rzutnika, który wyświetlał obraz na ścianie w celu lepszego nadzoru nad badaniem. Badani wchodzili na prośbę eksperymentatorów parami do sali (jedna osoba z pierwszej grupy eksperymentalnej druga osoba z drugiej grupy). Zajmowali wskazane stanowiska. Eksperymentatorzy włączali program oraz odpowiednią prezentację multimedialną. Następnie wyświetlano na ekranie komputera instrukcję badania. Eksperymentatorzy dodatkowo czytali ją na głos badanym aby była lepiej zrozumiana. Po upewnieniu się, że badani zrozumieli instrukcję zaczynano eksperyment. Badani po wyświetleniu slajdu na ekranie komputera naciskali na klawiaturze komputera odpowiednio przypisany przycisk albo określający kolor albo emocję (w zależności od tego, w której byli grupie eksperymentalnej). Po przebadaniu 6 osób z pierwszej grupy eksperymentalnej zamieniono prezentację z wersji 1 na 2. Jedno badanie trwało ok. 2 minut. Procedurę powtarzano dla wszystkich badanych.

Wyniki

Slajd	Czas (s)	Poprawność (na 11)
1	1,92481818	8
2	1,21881818	8
3	1,34927273	9
4	1,27990909	10
5	1,27690909	10
6	1,33681818	9
7	1,36763636	9
8	1,17481818	10
9	1,69590909	8
10	1,11527273	9
11	1,078	9
12	1,05836364	10
13	1,07381818	9
14	1,25009091	8
15	1,07090909	10
16	1,125	9
17	1,16618182	9
18	1,09227273	8
19	1,21890909	9
20	1,12918182	9

W przypadku badania pierwszego, wyniki zliczono poprzez zsumowanie wyników poszczególnych osób dla każdego slajdu, mając w uwadze odwróconą kolejność prezentacji dla tego badania.

W ten sposób otrzymano tabelę 1 ze średnim czasem i liczbą poprawnych odpowiedzi (na 11 możliwych ? bo przebadano 11 osób) dla każdego slajdu. Dla łatwej analizy, dane wizualizowano na wykresach 1a i 1b. Slajdy 1-20 dotyczą słów napisanych ?Normalnie?, zaś 21-40 ? tych ?Odwróconych?, w tabeli zacieniowane dla łatwiejszego przeglądania.

W tabeli 1 wyróżniają się dwie komórki: ta ze slajdem nr 1,jak i ze slajdem 21. W obu widać dość długi czas analizy slajdu. Istnieje przypuszczenie, iż w przypadku nr 1 Osoby Badane są jeszcze zdezorientowane procedurą, zaś w przypadku nr 21 jest to pierwszy slajd, gdzie pojawia się słowo odwrócone, więc też są lekko skonfundowane. Dlatego też podjęto decyzję o odrzuceniu tych slajdów do dalszej analizy.

21	2,37190909	9
22	1,33109091	9
23	1,21463636	9
24	1,14609091	9
25	1,26427273	10
26	1,24581818	9
27	1,20163636	10
28	1,27409091	9
29	1,155	9
30	1,24709091	9
31	0,94745455	9
32	1,12490909	9
33	1,20454545	9
34	1,054	11
35	1,17327273	9
36	1,06536364	9
37	1,33090909	9
38	1,03281818	9
39	1,20018182	9
40	1,04672727	10

Po odrzuceniu tych dewiantów, Wyliczono średnią dla grupy słów ?Napisanych normalnie? zliczając wyniki slajdów 2-20, jak i słów ?Odwróconych? zliczając slajdy 22-40. Te wyniki przedstawiono w tabeli 2

W przypadku badania drugiego uczyniono podobnie. Uśredniono czas i zsumowano poprawność dla każdego slajdu, otrzymując tabelę 3. Slajdy 1-10 nie zawierały interferencji, natomiast 11-20 zawierały interferencję słowa z piktogramem. Podobnie jak w poprzednim przypadku, te drugie zacieniono. Załączono także wykresy 2a i 2b.

Słowa	Średni czas	Poprawność
Normalne	1,219384	82,30%
Odwrócone	1,171574	84,21%

Wiem, że to trocę caotyczne, bo wklejam tu nasz raport żywcem, ale mam nadzieję, że uda się wam rozkminić o co chodzi 🙂
Może zamieszczę slajdy z prezentacji z wynikami:

Materiały

Zamieszczam także wszystkie materiały niezbędne do wykonania replikacji samemu, łącznie z programem i instrukcją jego instalacji:
Materiały do badania interferencji

Jak działa napisany program opisałem tutaj